Šta je cerebralna paraliza?

Cerebralna paraliza je neurološki poremećaj koji nastaje kada oštećenja u mozgu, uzrokovana nedostatkom kiseonika ili sličnim razlozima, utiču na komunikaciju između mozga i mišićnih grupa, što dovodi do poteškoća u korištenju mišića. Oštećenje mozga, poznato i kao statička encefalopatija, javlja se kod beba i djece. Cerebralna paraliza, koja se obično javlja u ranom fetalnom periodu i do pete godine života, može se pojaviti ne samo zbog nedostatka kiseonika već i zbog infekcija ili abnormalnosti u mozgu.

Cerebralna paraliza, koja uzrokuje poremećaje pokreta i držanja te pokazuje različite simptome u različitim fazama, nema poznat trajni lijek. Međutim, zahvaljujući savremenim medicinskim terapijama, fizikalnim tretmanima i terapiji lijekovima, moguće je poboljšati sposobnosti i vještine pacijenata.

Šta uzrokuje cerebralnu paralizu?

Cerebralna paraliza može nastati kao posljedica jednog uzroka ili kombinacije više oštećenja. Određeni faktori koji se javljaju tokom trudnoće i porođaja doprinose razvoju ovog poremećaja. Najčešći uzroci uključuju nedovoljno snabdijevanje kiseonikom tokom ili nakon porođaja, infekcije, probleme sa zgrušavanjem krvi, nisku porođajnu težinu, visoku temperaturu ili povrede mozga. Oko 20% novorođenčadi razvije cerebralnu paralizu zbog ovih razloga. Tokom trudnoće, rubeola, krvarenja, infekcije, visoki ili niski krvni pritisak, genetski poremećaji i nespojivost krvnih grupa takođe mogu uzrokovati cerebralnu paralizu.

Činjenica da se cerebralna paraliza najčešće javlja kod prijevremeno rođenih beba povezana je s time što njihove krvne žile nisu potpuno razvijene, zbog čega su krvarenja češća. Osim toga, meningitis i povrede glave uzrokovane padovima tokom djetinjstva takođe mogu izazvati cerebralnu paralizu.

Koji su simptomi cerebralne paralize?

Simptomi cerebralne paralize, koja utiče na mišićno-koštani sistem, mogu se javiti u različitim uzrastima i manifestovati kroz različite oblike. Simptomi, koji se mogu opisati kao blagi ili teški, razlikuju se od djeteta do djeteta. Kod nekih beba i djece javljaju se poteškoće samo tokom fizičkih aktivnosti, dok drugi mogu imati problema s razumijevanjem i učenjem. Razlike u simptomima proizlaze iz toga koji je dio mozga oštećen. Kod djece s oštećenjem mozga mogu se pojaviti i problemi s vidom, sluhom te intelektualne poteškoće.

Opšti simptomi cerebralne paralize uključuju:

• Nemogućnost izvođenja fizičkih aktivnosti poput sjedenja, hodanja i puzanja u očekivanom uzrastu, te nemogućnost razvoja motoričkih vještina,
• Poremećaje govora ili kašnjenje u razvoju govora u odnosu na dob,
• Povećanu ukočenost ili opuštenost mišića,
• Često padanje i poteškoće s ravnotežom kod djece s ograničenim pokretima,
• Problemi s vidom i sluhom,
• Nevoljni pokreti ruku, nogu i trupa,
• Teškoće u razumijevanju i učenju,
• Pretjerani i brzi refleksi.

Koje su vrste cerebralne paralize?

Postoji pet vrsta cerebralne paralize koje utiču na različite dijelove mozga i uzrokuju različite simptome.

Spastični tip

Najčešći oblik bolesti, spastična cerebralna paraliza, javlja se u oko 70–80% slučajeva. Nastaje kao rezultat oštećenja moždane kore, koja čini spoljašnji sloj mozga, i najčešće pogađa prijevremeno rođene bebe. Ovaj tip uzrokuje i oštećenja mozga i fizička oštećenja, a promjene na mišićima i skeletu mogu napredovati s vremenom. Nedostatak razvoja motoričkih sposobnosti i poremećaji držanja tijela najčešći su simptomi spastične cerebralne paralize. Ukočenost mišića, poznata kao spastičnost, uzrokovana je abnormalnom strukturom mišića, što dovodi do poteškoća u kretanju. Zbog krutih i zategnutih mišića, osobe s ovim oblikom bolesti imaju poteškoća pri savijanju nogu i koljena tokom hodanja.

Hipotonični tip

Za razliku od spastičnog tipa, kod hipotoničnog tipa mišići su pretjerano opušteni. U ovom rijetkom obliku bolesti ruke i noge pacijenata izgledaju mlitavo i viseće, a kontrola mišića je veoma teška. Ovaj oblik cerebralne paralize otežava kontrolu glave i trupa i u kasnijim fazama može dovesti do otežanog disanja, problema s hodanjem i slabih refleksa.

Ataksični tip

Jedan od najrjeđih oblika cerebralne paralize, koji se javlja u oko 10% slučajeva. Karakterističan znak je kašnjenje u prohodavanju. Djeca s ovim oblikom imaju poteškoće s kontrolom glave i trupa, slabu percepciju dubine i ravnoteže te teško razvijaju motoričke vještine.

Atetoidni tip

Poznat i kao diskinetički tip, atetoidna cerebralna paraliza karakteriše se nevoljnim pokretima. Pokreti ruku, nogu i trupa često su nepravilni i brzi. Ovaj oblik, koji se javlja kod oko 20% pacijenata, u kasnijim fazama uzrokuje poteškoće s govorom, gutanjem i nevoljne uvrtne i savijajuće pokrete tijela.

Mješoviti tip

Mješoviti oblik cerebralne paralize obično se javlja kada su prisutni i spastični i atetoidni tip. U zavisnosti od dominantnog oblika, različiti simptomi se mogu javljati istovremeno.

Kako se liječi?

Cerebralna paraliza je neizlječiva bolest. Ipak, u zavisnosti od toka bolesti i uzrasta pacijenta, simptomi se mogu ublažiti kirurškim i nekirurškim metodama.

Koje se dijagnostičke metode koriste?

Iako je cerebralna paraliza prisutna od rođenja, simptomi se mogu pojaviti kasnije. Prvi znakovi postaju vidljivi između četvrtog i dvanaestog mjeseca, kada bebe zaostaju u fizičkom i mentalnom razvoju. Tokom postavljanja dijagnoze, neurolog prikuplja podatke o trudnoći, porodu i periodu nakon poroda, kao i porodičnu anamnezu. Preporučuje se pribavljanje bolničke dokumentacije o porodu. Tokom pregleda procjenjuju se simetrija pokreta, djetetov odnos s okolinom, reakcije te motoričke i govorne sposobnosti.

Tokom neurološkog pregleda:

• Kod djece s napadima koristi se elektroencefalografija (EEG) radi identifikacije uzroka problema.
• Djeci pod rizikom od cerebralne paralize rade se CT i magnetska rezonanca (MR) radi procjene moždanog tkiva i strukture.
• Kod sumnje na gubitak vida ili sluha obavljaju se pregledi vida i sluha.
• Analiziraju se uzorci krvi i urina.
• Radiografija kukova se obavlja periodično radi praćenja mogućeg iščašenja.

Koji se tretmani koriste?

Iako nema trajnog lijeka za cerebralnu paralizu, postoji niz tretmana koji mogu ublažiti simptome i pomoći pacijentima da razviju svoj puni potencijal. Pošto se oštećenje mozga ne može potpuno popraviti, rana dijagnoza je od ključne važnosti. Pravovremeno prepoznavanje omogućava djeci da od malih nogu razvijaju sposobnosti i postaju društveno aktivnija kasnije u životu. Tokom liječenja, pedijatri, dječiji neurolozi, pedagozi, fizioterapeuti, ortopedi, specijalne škole i logopedi rade zajednički. Djeca treba da budu uključena u rehabilitacione programe koji im omogućavaju da zadovolje svoje potrebe i razvijaju socijalne vještine.

Terapija lijekovima

Ne postoji lijek koji može izliječiti cerebralnu paralizu. Koriste se samo lijekovi koji ublažavaju tremore, epileptične napade i ukočenost mišića.

Fizikalna terapija

Djeca s dijagnozom cerebralne paralize treba da pohađaju fizikalnu terapiju najmanje tokom prve dvije godine. Ova terapija je posebno važna za djecu s fizičkim poteškoćama. Cilj je poboljšati kontrolu nad rukama, nogama, glavom i trupom te razviti sposobnosti hodanja i sjedenja, u saradnji s fizioterapeutima.

Botoks terapija

Botoks terapija preporučuje se pacijentima s izraženom ukočenošću mišića. Pretjerano zategnuti mišići izazivaju nelagodu, a botoks pomaže u ublažavanju napetosti i olakšava izvođenje fizikalne terapije.

Često postavljana pitanja

Koliko je česta cerebralna paraliza?

Cerebralna paraliza, značajan zdravstveni problem kod beba, javlja se kod oko 2 do 3 od svakih 1000 novorođenčadi. Porast učestalosti posljednjih godina povezan je s napretkom neonatalne njege i povećanim preživljavanjem prijevremeno rođenih beba.

Može li se cerebralna paraliza spriječiti?

Cerebralna paraliza se može javiti tokom trudnoće, porođaja ili nakon rođenja. Normalna, kontrolisana trudnoća doprinosi rođenju zdrave djece. Takođe, izvođenje porođaja u medicinski opremljenim ustanovama smanjuje rizik od komplikacija i pojave cerebralne paralize.

Napreduje li cerebralna paraliza s vremenom?

Cerebralna paraliza nastaje zbog oštećenja određenih dijelova mozga. Ovo oštećenje se ne pogoršava niti povlači s vremenom. Međutim, ako se bolest ne dijagnostikuje i ne liječi na vrijeme, simptomi se mogu pogoršati. Da bi se spriječilo napredovanje problema u mišićno-koštanom sistemu, od suštinske je važnosti rano i pravilno liječenje.

Da li je cerebralna paraliza zarazna?

Ne. Cerebralna paraliza, koja nastaje zbog oštećenja mozga pri rođenju, nije zarazna. Takođe, cerebralna paraliza kod roditelja ne prenosi se genetski na djecu.