Neonatalna žutica, šta je i kako se liječi?
Novorođenčad je u periodu neonatalnog života posebno osjetljiva na različite zdravstvene probleme zbog toga što tkiva i organi tijela nisu u potpunosti razvijeni. Tokom rasta i razvoja mogu se javiti razni poremećaji, infekcije i drugi zdravstveni problemi, a zbog određenih fizioloških procesa mogu se pojaviti i različiti klinički simptomi. Pravilna procjena simptoma u ovom periodu je od izuzetne važnosti.
Šta je neonatalna žutica?
Neonatalna žutica je klinički simptom koji se karakteriše promjenom boje kože i bjeloočnica u žutu, a nastaje zbog nakupljanja bilirubina u krvi koji se oslobađa razgradnjom crvenih krvnih zrnaca i koji tijelo ne može ukloniti u dovoljnim količinama. Pored nakupljanja u očima i koži, bilirubin se može akumulirati i u drugim organima, posebno u moždanom tkivu, što može izazvati ozbiljne zdravstvene probleme. Također, nakupljanje bilirubina u krvi može dovesti do životno ugrožavajućih kliničkih stanja uzrokovanih osnovnim zdravstvenim problemima. Zbog toga je važno da se uzrok žutice pravovremeno i tačno dijagnostikuje.
Kod novorođenčadi funkcije jetre i probavnog sistema nisu potpuno razvijene, zbog čega je žutica vrlo česta. Kod zdravih beba, žutica se javlja kod 6 od 10 novorođenčadi, dok kod prijevremeno rođenih beba žutica može nastati kod 8 od 10 slučajeva. Iako prisustvo žutice ne znači uvijek prisustvo bolesti, kod određenih zdravstvenih problema može doći do ozbiljne žutice. Zbog toga je važno pažljivo pristupiti neonatalnoj žutici i pravilno utvrditi osnovni uzrok. Studije pokazuju da je potrebno započeti liječenje kod jednog od 20 novorođenčadi kod kojih se razvila žutica.
Zašto nastaje neonatalna žutica?
Bilirubin se formira kao rezultat metabolizma hemoglobina, supstance u crvenim krvnim zrncima koja prenosi kisik i daje krvi crvenu boju. Razgradnjom hemoglobina u jetri nastaje bilirubin koji daje žutu boju i putem žuči se izlučuje u probavni sistem i tako iz tijela. Dio bilirubina se ponovo apsorbuje u crijevima i prelazi u krv, a u bubrezima se filtrira i izlučuje urinom, dajući mu žutu boju.
Ako dođe do poremećaja u bilo kojem dijelu ovog mehanizma, nivo bilirubina u krvi može porasti, što dovodi do nakupljanja bilirubina prvenstveno u očima i koži. Kada nivo bilirubina u krvi pređe određenu granicu, razvijaju se simptomi žutice. Kod novorođenčadi, zbog nepotpuno razvijenog probavnog sistema i jetre, postoji veća predispozicija za razvoj žutice. Međutim, kod određenih zdravstvenih problema može se pojaviti ozbiljna žutica.
- Žutica uzrokovana majčinim mlijekom: sastojci mlijeka mogu ubrzati reapsorpciju bilirubina iz crijeva, što obično uzrokuje dugotrajnu žuticu (duže od 2 sedmice) bez potrebe za prekidom dojenja.
- Prijevremeni porod: kod beba rođenih prije 37. sedmice organi, uključujući probavni sistem, nisu u potpunosti razvijeni, što povećava rizik od žutice.
- Zaostajanje u razvoju: neadekvatno razvijeni organi tokom trudnoće mogu predisponirati žuticu.
- Nepodudarnost krvnih grupa: razgradnja crvenih krvnih zrnaca bebe tokom poroda povećava proizvodnju bilirubina.
- Infekcije: teške infekcije poput sepse mogu izazvati žuticu.
- Bolesti žučnih puteva: urođena odsutnost žučnih puteva dovodi do ozbiljne žutice.
- Krvni gubici: krvarenja tokom ili nakon poroda povećavaju proizvodnju bilirubina.
- Krvne bolesti: genetske bolesti poput talasemije ili srpaste anemije povećavaju razgradnju crvenih krvnih zrnaca.
- Nedostatak enzima:smanjena aktivnost enzima koji štite crvena krvna zrnca dovodi do ozbiljne žutice.
Koji su simptomi neonatalne žutice?
Simptomi žutice se obično javljaju između 2. i 4. dana života. Kod prisustva ozbiljnih zdravstvenih problema, žutica se može razviti već u prvih 24 sata. Kod zdravih novorođenčadi, nivo žutice doseže maksimum između 3. i 7. dana života, a potom postepeno nestaje. Ako žutica ne opada nakon prve sedmice ili traje duže od 2 sedmice, potrebno je istražiti osnovni zdravstveni problem.
Ako bilirubin dostigne vrlo visok nivo, može se nakupiti u mozgu i uzrokovati kernikterus, što može ostaviti trajne posljedice.
Patološka žutica zahtijeva ispitivanje u sljedećim slučajevima:
- Žutica u prvih 24 sata života
- Brzo širenje ili pojačavanje žutice
- Prisutnost temperature iznad 38°C
- Poremećaji hranjenja, problemi sa dojenjem
- Letargija, pospanost, nepažnja prema okolini
- Pojava učestalih napada plača
Kako se dijagnostikuje neonatalna žutica?
Dijagnoza se postavlja kliničkim pregledom. Za određivanje potrebe za liječenjem, može biti potrebno izmjeriti nivo bilirubina u krvi (direktni i indirektni bilirubin). Dodatne pretrage mogu uključivati krv, urin, ultrazvuk mozga i abdomena.
Šta se radi u liječenju neonatalne žutice?
Kod žutice koja nastaje iz fizioloških razloga, često je dovoljno samo praćenje bez dodatnog liječenja. Ako se beba pravilno hrani majčinim mlijekom, očekuje se da žutica nestane u roku od 2 sedmice.
Kod slučajeva ozbiljne ili patološke žutice primjenjuju se dodatni tretmani kako bi se smanjio nivo bilirubina u krvi. Jedna od metoda je fototerapija, koja pomoću posebnog UV svjetla mijenja hemijsku strukturu bilirubina i olakšava njegovo izlučivanje iz tijela. Druga metoda je exchange transfuzija, pri kojoj se dio krvi novorođenčeta sa povišenim bilirubinom zamjenjuje svježom krvlju iste krvne grupe. Tokom liječenja neophodna je stalna kontrola bebe, što često podrazumijeva hospitalizaciju u inkubatoru i praćenje u jedinici intenzivne njege.
