Šta je i kako se radi mamografija? Kako se dobijaju rezultati?

Mamografski aparat je dijagnostički uređaj koji snima rendgenski snimak dojke kako bi se otkrio rak dojke. Mamografija, koja je ključna za rano otkrivanje raka dojke, predstavlja jednu od pomoćnih dijagnostičkih metoda koju ljekar može preporučiti pored redovnih godišnjih kliničkih pregleda. Osim toga, stručnjaci preporučuju da žene starije od 40 godina obavezno jednom godišnje urade mamografiju. Takođe, ako osoba osjeti sumnju ili u porodici postoji istorija raka dojke, ljekar može preporučiti ranije i češće kontrole. Redovno rađena mamografija jedna je od najboljih metoda snimanja koja omogućava rano otkrivanje raka dojke.

Šta je mamografija?

Odgovor na pitanje „Šta je mamografija?“ glasi: to je metoda medicinskog snimanja koja pomoću niske doze X-zraka omogućava prikazivanje abnormalnosti u dojci. Uz pomoć mamografskog aparata, ljekar može detaljnije pregledati promjene u tkivu dojke koje nije moguće otkriti samo kliničkim pregledom. Na taj način moguće je rano otkriti bolesti dojke kod žena. Ako postoji simptom poput pojave kvržice, uvlačenja bradavice ili iscjetka iz dojke, neophodno je uraditi mamografiju u svrhu dijagnoze. Osobe sa implantatima dojke takođe moraju uraditi dijagnostičku mamografiju. Dijagnostička mamografija je detaljnija od mamografije koja se radi u svrhu rutinskog pregleda. Pregledna (screening) mamografija se radi kada ne postoje nikakvi simptomi, samo radi kontrole.

Šta je digitalna mamografija?

Digitalna mamografija je sistem snimanja kod kojeg se umjesto filmova koji koriste X-zrake, primjenjuju čvrsti detektori koji pretvaraju X-zrake u električne signale. Ovi detektori funkcionišu slično sistemima u digitalnim kamerama. Električni signali zatim proizvode slike koje se mogu vidjeti na ekranu računara ili odštampati na specijalnom filmu sličnom klasičnim mamogramima. Što se tiče same procedure, nema razlike za pacijentkinju u odnosu na klasičnu mamografiju. Međutim, budući da digitalna mamografija daje jasniju i kontrastniju sliku, lakše je uočiti promjene u tkivu i male tumore, što pomaže ljekaru da postavi tačniju dijagnozu. Takođe, omogućava da se jednom snimkom dobije dovoljno informacija, pa nema potrebe za čestim ponavljanjem klasičnih mamografija.

Kako se radi mamografija?

• Od pacijentkinje se traži da oslobodi dojku i stane ispred mamografskog aparata.
• Dojka se smješta između dvije ploče, blago pritisne kako bi se izravnala i šalju se X-zrake. Ovo može izazvati blagu nelagodu, ali traje samo nekoliko sekundi.
• Kada je dojka postavljena između ploča, traži se da pacijentkinja zadrži dah. U tom trenutku tehničar brzo snima sliku, nakon čega se ploča oslobađa.
• Zatim tehničar podešava položaj pacijentkinje kako bi snimio drugu sliku dojke iz drugog ugla.
• Nakon toga se isti postupak ponavlja i za drugu dojku.
• Poželjno je da prije pregleda koža bude čista, bez pudera, dezodoransa ili sličnih preparata, jer oni mogu uticati na kvalitet snimka.

Razlika između mamografije i ultrazvuka

Tokom mamografije se koristi niska doza zračenja i dojka se postavlja između dvije ploče kako bi se dobila jasna slika iz obično dva ugla. Za razliku od toga, ultrazvučni aparat koristi zvučne talase. Na dojku se nanosi gel, a mikrofon-slična sonda šalje i prima talase koji se reflektuju od tkiva i pretvaraju u sliku na ekranu. Kod ultrazvuka nema pritiska ni postavljanja dojke između ploča. Međutim, ultrazvuk sam po sebi nije dovoljan za otkrivanje raka jer može „sakriti“ male ciste ili tumore.

U kojim godinama se radi mamografija?

Određivanje starosne dobi za početak mamografskih pregleda je kompleksno. S jedne strane, rano otkrivanje spašava živote, ali s druge treba minimizirati izlaganje zračenju. Neka istraživanja pokazuju da mamografsko zračenje može povećati rizik od raka. Većina stručnjaka preporučuje ženama da rade mamografiju jednom godišnje. Obično se za početak smatra ispravnim period kada je rizik za rak povećan – nakon 40. godine. Zato se savjetuje da žene prije 40. godine ne rade mamografiju, osim ako ne postoji poseban rizik. Nakon toga, pregled treba ponavljati svake godine.

Koliko traje mamografski pregled?

Nakon što se zauzme odgovarajući položaj, tehničar snimak napravi za nekoliko sekundi. Sama procedura može biti nelagodna, ali traje svega nekoliko minuta. Ukupno trajanje zavisi od ustanove i pripreme pacijentkinje, ali rutinska mamografija u prosjeku traje oko 15 minuta. Dijagnostička mamografija, koja je detaljnija, može trajati oko 30 minuta.

Da li mamografija boli?

Iskustvo mamografije je različito od žene do žene. Neke osjećaju bol, dok druge gotovo ništa ne osjete. Nivo nelagode zavisi od veličine dojke, toga da li se pregled poklopio s menstrualnim ciklusom, individualnog praga bola i položaja tokom pregleda. Međutim, mamografija ne izaziva trajne bolove. Budući da su grudi osjetljivije u periodu oko menstruacije, preporučuje se izbjegavanje mamografije sedmicu prije ciklusa. Takođe, kafein može povećati osjetljivost dojki, pa se preporučuje da se ne konzumira sedmicu-dvije prije pregleda.

Kako se dobija rezultat mamografije?

Ako se na snimku vidi kvržica pravilnog oblika, ona obično nije kancerogena. Ako se ultrazvukom potvrdi da je ispunjena tečnošću, to je najčešće cista, koja uglavnom nije malignog karaktera, iako ljekar može preporučiti biopsiju. Ako kvržica ima nepravilne ivice i izgleda poput zvijezde, tada izaziva veću sumnju i obično se preporučuje biopsija. Vrijeme čekanja na rezultate zavisi od vrste pregleda – rezultati screening mamografije obično stignu za oko dvije sedmice, dok se kod dijagnostičke mamografije izvještaj može dobiti odmah nakon pregleda od ljekara ili u odjelu za radiologiju.

Ima li mamografija štetnih efekata?

Mamografija ne uzrokuje zabrinjavajuće ili dugotrajne neželjene efekte na tkivo dojke. Kao i svi rendgenski pregledi, uključuje minimalnu dozu zračenja. Zbog toga postoje različita mišljenja o učestalosti izvođenja. Ipak, onkolozi naglašavaju da je količina zračenja vrlo mala i da koristi ranog otkrivanja raka dojke daleko nadmašuju potencijalne rizike.

Koji odjel radi mamografiju?

Rano otkrivanje raka dojke značajno olakšava proces liječenja. Mamografija ne sprječava nastanak raka niti smanjuje rizik za obolijevanje, ali smanjuje smrtnost povezanu s rakom dojke. Zbog toga se ženama već od 19. godine savjetuje da razviju rutinu samopregleda i da odmah potraže ljekarsku pomoć ako uoče kvržicu ili promjenu. Pitanje „Koji odjel radi mamografiju?“ je često – za mamografski pregled ili provjeru sumnjive kvržice potrebno je zakazati termin u radiološkom odjelu bolnice.