Šta je moždani udar i kako se liječi?

Bolesti koje pogađaju nervni sistem uzrokuju ozbiljne poteškoće u svakodnevnim životnim aktivnostima i značajno narušavaju kvalitet života. Budući da tkiva nervnog sistema imaju ograničenu sposobnost samoobnove, gubici koji nastanu usljed neuroloških problema mogu biti dugotrajni ili trajni. Zato je rana dijagnoza i početak liječenja od izuzetne važnosti. Neurološki problemi koji se posebno manifestuju gubitkom snage nazivaju se moždani udar ili šlog.

Šta je moždani udar?

Jedna od glavnih funkcija nervnog sistema je da obezbijedi i kontroliše rad mišića u tijelu. Kada dođe do poremećaja u funkcionisanju mozga ili kičmene moždine, javlja se gubitak snage u određenom dijelu tijela – stanje koje nazivamo moždani udar. On može zahvatiti samo određeni dio tijela, ali i cijeli organizam. Moždani udar može biti privremen ili trajan, u zavisnosti od stepena oštećenja nervnog tkiva. Takođe, može se manifestovati kao djelimičan gubitak snage (parcijalni) ili potpuni gubitak kontrole nad određenom grupom mišića.

Prema načinu nastanka i osobinama, moždani udar se dijeli na više tipova:

Prema mjestu nastanka: ako zahvata samo jedan ekstremitet, naziva se monoplegija; ako zahvata ruku i nogu s iste strane tijela – hemiplegija; ako pogađa obje noge – paraplegija; a ako zahvata sve ruke i noge – kvadriplegija ili tetraplegija.
Prema težini: može biti djelimičan (parsijalni) ili potpun (totalni).
Prema trajanju: može biti privremen (funkcija se djelimično ili potpuno vraća) ili trajan (ako je nervno tkivo trajno oštećeno).
Prema vrsti oštećenja: ako je prisutno grčenje mišića riječ je o spastičnom udaru, a ako je praćen mlitavošću – flacidnom.

Koji su uzroci moždanog udara?

Moždani udar nastaje kada određeni dijelovi nervnog sistema izgube svoju funkciju zbog bolesti, oštećenja ili drugih poremećaja. Najčešći uzroci su:

Moždani udar (ishemija ili krvarenje): zbog začepljenja krvnog suda ugruškom ili pucanja krvnog suda u mozgu, nervne ćelije ostaju bez kisika i hranljivih materija.
Povreda mozga ili kičmene moždine: saobraćajne nesreće, padovi ili drugi teži udarci mogu izazvati trajna ili privremena oštećenja.
Multipla skleroza: autoimuna bolest u kojoj imuni sistem napada nervna vlakna.
Infekcije: meningitis, encefalitis i polio virus mogu izazvati oštećenje nervnog sistema.
Cerebralna paraliza: posljedica nedostatka kisika tokom porođaja, što dovodi do oštećenja mozga kod novorođenčadi.
Tumori: pritisak ili oštećenje nervnog tkiva od strane tumora ili metastaza.
Genetske i urođene bolesti: poremećaji u razvoju nervnog sistema tokom trudnoće.

Koji su simptomi moždanog udara?

Paraliza definiše gubitak snage različitih nivoa u grupi mišića povezanih sa pogođenim nervnim tkivom. Pored toga, u zavisnosti od stepena i težine osnovnog oboljenja, drugi neurološki simptomi takođe se mogu odraziti na kliničko stanje pacijenta. Ovi simptomi se mogu sažeti na sledeći način:

Gubitak osećaja: Pored gubitka snage, u slučajevima kada nervne ćelije odgovorne za osećaj, poput dodira, u pogođenom području budu oštećene, kod pacijenata se može javiti utrnulost, strujanje, trnjenje ili potpuni gubitak osećaja.
Poremećaj pokreta: Pored sposobnosti mišićnih grupa da se kreću, koordinisano i voljno kretanje takođe je među funkcijama nervnog tkiva. U slučajevima kada su pogođene ćelije odgovorne za ove mehanizme, mogu se javiti abnormalne kontrakcije ili nemogućnost pravilnog izvođenja željenog pokreta.
Gubitak vida: Posebno u toku oboljenja koja zahvataju moždano tkivo, može se javiti gubitak vida različitih nivoa ili zamućen vid usled oštećenja centra za vid.
Gubitak sluha: U bolestima koje utiču na moždano tkivo, može doći do različitih stepena gubitka sluha ako je zahvaćen centar za sluh.
Promene svesti: U slučajevima kada su pogođeni prednji delovi mozga, kod pacijenata se mogu javiti promene ličnosti, zaboravnost, promene svesti, pospanost ili koma.
Gubitak kontrole mokrenja ili stolice: Kada su pogođeni delovi mozga ili kičmene moždine koji kontrolišu ponašanja mokrenja i pražnjenja creva, može doći do nevoljnog mokrenja ili pražnjenja stolice.
Bol: U slučajevima kada je oštećeno nervno tkivo odgovorno za percepciju bola, pacijenti mogu osećati jake bolove.

Kako se postavlja dijagnoza moždanog udara?

Dijagnoza se zasniva na kliničkom pregledu i uočenom gubitku snage. Radiološke metode (CT, MR) koriste se da bi se utvrdila lokacija i stepen oštećenja. Krvne pretrage pomažu u otkrivanju bolesti poput multiple skleroze ili infekcija koje mogu izazvati moždani udar.

Kako se liječi moždani udar?

Terapija zavisi od uzroka i stepena oštećenja:

Kod moždanog udara usljed ugrušaka – važno je otkloniti blokadu u prvih nekoliko sati i koristiti lijekove koji razrjeđuju krv.
Kod moždanog krvarenja – potrebna je operacija kako bi se saniralo krvarenje.
Kod povreda mozga ili kičme – primjenjuje se neurohirurška intervencija.
Kod trajnog gubitka funkcije – fizioterapija i rehabilitacija pomažu u povratku sposobnosti.
Kod spastičnog tipa – koriste se lijekovi za opuštanje mišića, botoks ili fizikalna terapija.