Sadržaj
- Šta je gastrointestinalni sistem (GIS)?
- Osnovna funkcija probavnog sistema
- Građa probavnog sistema
- Bolesti probavnog sistema
- Savremena dostignuća u liječenju bolesti probavnog sistema
Šta je gastrointestinalni sistem (GIS)?
Gastrointestinalni sistem je dug tubusni organ smješten između usta i anusa, zajedno s brojnim povezanim organima, čija je osnovna funkcija probava.
Osnovna funkcija probavnog sistema
Glavna funkcija sistema je probava, ali organi međusobno ostvaruju brojne dodatne funkcije kroz složen mehanizam.
Na primjer, pankreas izlučuje probavne enzime u tanko crijevo, a istovremeno luči mnoge hormone, među kojima su inzulin i glukagon ključni za regulaciju šećera u krvi.
Želudac, osim što podržava hemijsku probavu putem lučenja hlorovodične kiseline i pepsina, omogućava apsorpciju vitamina B12 preko intrinzičnog faktora, te lučenjem hormona grelina učestvuje u regulaciji apetita.
Slične probavne i hormonalne funkcije odvijaju se i u drugim dijelovima probavnog sistema.
Funkcije gastrointestinalnog sistema obuhvataju:
- Žvakanje i gutanje: usitnjavanje hrane i njen transport preko usne šupljine i ždrijela do jednjaka
- Probavu: razgradnju hrane putem enzima do manjih, apsorptivnih molekula (želudac, tanka crijeva)
- Apsorpciju: prelazak hranjivih tvari (proteina, ugljikohidrata, masti), minerala i vitamina u krv i limfu (tanka crijeva).
- Izlučivanje: skladištenje neprobavljenih ostataka hrane i njihovo izbacivanje putem anusa (debelo crijevo).
Građa probavnog sistema
Probavni sistem čine: usta, ždrijelo (faring), jednjak (ezofagus), želudac, tanka crijeva, debela crijeva, rektum i analni kanal. S njim su povezani i pomoćni organi: pljuvačne žlijezde, žučna kesa, jetra i pankreas.
Tubusna struktura probavnog sistema građena je od četiri sloja: mukoza – submukoza – muskularis propria – seroza. Ovi slojevi omogućavaju miješanje i potiskivanje hrane kroz sistem. Građa zida varira u zavisnosti od funkcije pojedinog organa. Na primjer u želucu mišićni slojevi imaju specifične konfiguracije, dok u područjima sfinktera (pilor, kardija) struktura pokazuje posebne karakteristike. Većina karcinoma probavnog sistema razvija se upravo iz unutrašnjeg sloja – mukoze.
Bolesti probavnog sistema
Probavni sistem može biti pogođen brojnim benignim i malignim bolestima.
- Česte maligne bolesti: karcinom želuca, debelog i završnog crijeva.
- Rjeđe maligne bolesti: karcinomi tankog crijeva, žučne kese, slijepog crijeva.
- Česte benigne bolesti: hemangiomi jetre, žučni kamenci, peptički ulkusi, hemoroidi.
- Rjeđe benigne bolesti: Meckelov divertikul, leimiom, celijakija.
- Infektivne bolesti: amebijaza, salmoneloza, šigeloza.
- Neinfektivne upalne bolesti: Crohnova bolest, ulcerozni kolitis.
Dakle, spektar oboljenja varira od obične konstipacije i dispepsije pa sve do karcinoma.
Liječenje uključuje široke mogućnosti: od medikamentozne terapije do hirurških intervencija i transplantacije organa.
Savremena dostignuća u liječenju bolesti probavnog sistema
U posljednje vrijeme došlo je do značajnog napretka u dijagnostici i terapiji gastrointestinalnih bolesti.
Razvojem endoskopskih metoda (gastroskopija, kolonoskopija) omogućeno je direktno vizueliziranje unutrašnjosti organa, kao i izvođenje određenih terapijskih zahvata endoskopski.
Napredak u laparoskopiji omogućio je izvođenje mnogih operacija minimalno invazivnim putem (žučna kesa, operacije refluksa, gojaznosti, kolorektalna hirurgija). Kombinacija hirurškog iskustva i savremene tehnologije značajno je povećala uspješnost operacija i efikasnost liječenja.
Zaključak
Gastrointestinalni sistem jedan je od glavnih sistema u ljudskom tijelu i obuhvata veliki broj različitih oboljenja. Napredak u dijagnostici i terapiji, zajedno s većom sviješću pacijenata, omogućava efikasnije liječenje i bolje ishode.
